ยกเลิกโครงการรถไฟฟ้าออก 2 สาย

ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์
นักวิชาการอาวุโส ศูนย์ศึกษาธุรกิจและรัฐบาล มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด

ยกเลิกรถไฟฟ้าสองสี บทเรียนของความไม่รอบคอบ

Professor Dr.Kriengsak Chareonwongsak

การยกเลิกโครงการรถไฟฟ้าออก 2 สาย คือ สายสีม่วง บางซื่อ-บางใหญ่ และสายสีส้ม บางกะปิ-บางบำหรุ โดยรัฐบาลให้เหตุผลว่าไม่คุ้มค่าในการลงทุน และจะช่วยรัฐประหยัดงบประมาณ และรัฐบาลจะแก้ปัญหาโดยการนำรถเมล์ด่วนพิเศษ หรือ บีอาร์ที มาให้บริการแทน
เมื่อพิจารณาเหตุผลการยกเลิกโครงการรถไฟฟ้าทั้งสองเส้นทาง ทำให้ผมเกิดคำถามว่า เหตุใดพฤติกรรมก่อนที่จะกำหนดนโยบายนี้ จึงสวนทางกับเหตุผลของการยกเลิกโครงการดังกล่าวอย่างสิ้นเชิง?
ก่อนหน้านี้ พรรคไทยรักไทยสัญญาว่า จะก่อสร้างรถไฟฟ้า 7 สายภายใน 5-6 ปี ซึ่งทำให้พรรคได้รับชัยชนะถล่มทลายในพื้นที่กทม.และปริมณฑล
รัฐบาลยืนยันมาโดยตลอดว่า จะสามารถดำเนินการตามสัญญาที่ให้ไว้ได้ และตลอดเวลาที่ผ่านมา แม้มีการโต้แย้งเรื่องความคุ้มค่าของการลงทุนของโครงการ แต่หน่วยงานของรัฐที่รับผิดชอบโครงการนี้ให้เหตุผลว่า โครงการมีความคุ้มค่า เพราะจะช่วยแก้ปัญหาจราจร ลดการนำเข้าน้ำมัน ตลอดจนต้องก่อสร้างพร้อมกัน เพื่อให้เกิดเป็นโครงข่ายรถไฟฟ้า ซึ่งจะดึงดูดให้ประชาชนมาใช้บริการมากขึ้น และทำให้มีผลตอบแทนที่คุ้มทุน

ดังนั้น การออกมาอ้างเหตุผลว่า รถไฟฟ้าทั้ง 2 เส้นทางไม่คุ้มค่าในการลงทุน จึงเป็นการสะท้อนถึงความไม่รอบคอบในการกำหนดนโยบายของรัฐบาล เพราะโครงการที่เกี่ยวกับโครงสร้างพื้นฐานด้านการขนส่งควรมีผลตอบแทนการลงทุนหรือ IRR ต่ำสุดที่ยอมรับได้คือ ร้อยละ 12 ตามที่ธนาคารโลกระบุ แต่รัฐบาลยังพยายามผลักดันรถไฟสายสีส้มและสีม่วง ทั้ง ๆ ที่มีผลการศึกษามาก่อนแล้วว่าไม่คุ้มค่าในการลงทุน เพราะมี IRR เพียงร้อยละ 9.3 และร้อยละ 11.19
โครงการรถไฟฟ้าเป็นหนึ่งในโครงการเมกะโปรเจคต์ที่มีการศึกษาชัดเจนที่สุดแล้ว แต่ยังพบปัญหาในการลงทุน แล้วโครงการเมกะโปรเจคต์อื่น ๆ ที่เหลือ ซึ่งการศึกษาโครงการยังไม่ชัดเจน กล่าวคือ ยังไม่มีแม้แต่การศึกษาความเป็นไปได้ของโครงการ และความคุ้มค่าของการลงทุน อาจจะยิ่งมีปัญหามากกว่านี้
เมื่อเป็นเช่นนี้ คำยืนยันต่าง ๆ ของรัฐบาลเกี่ยวกับโครงการเมกะโปรเจคต์ เช่น จะหามาเงินลงทุนได้โดยไม่กระทบต่อฐานะการคลัง จะไม่สร้างปัญหาต่อเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ จะมีผลตอบแทนที่คุ้มค่า เป็นต้น ล้วนเป็นคำยืนยันที่ยังไม่มีความแน่นอน และมีความเสี่ยงว่าจะไม่เป็นความจริง …จะให้เชื่อได้อย่างไร?